Otomotiv Mühendisleri Derneği (SAE), bir aracın otonomi seviyesini belirleyen kriterler oluşturur. Bu makalemizde söz konusu seviyelere dair detaylara değindik.
Kendi kendine gidebilen otomobiller uzun süredir hayal edilen bir konu. Otomotiv sektörü ise bu hayali gerçeğe dönüştürmek için yoğun bir çaba harcıyor. Günümüzde bazı üreticiler araçlarının tamamen otonom şekilde hareket edebileceğini söylese de, yasal engeller nedeniyle bu teknoloji henüz bu şekilde kullanılamaz.
1905 yılından bu yana otomotiv sektörüne yönelik teknik standartlar belirleyen SAE, otonom araçları altı seviyede tanımlıyor. Bu seviyeler, bir aracın ne kadar otomatikleştiğini göstermek amacıyla belirlenir.
Aşağıda bu seviyeleri inceleyerek aracınızın hangi seviyeye yakın olduğunu öğrenebilirsiniz.
Otonom Sürüş Seviyeleri
Seviye 0 – Otonom Sürüş Bulunmayan Araçlar
Seviye 0’da sürücü aracı tamamen kendisi kullanır. Şanzıman ister otomatik ister manuel olsun, tüm kontrol sürücüye ait. Hız sabitleyici gibi elektronik sistemler olsa da, bunların sürücü tarafından manuel olarak etkinleştirilmesi ve devre dışı bırakılması gerektiğinden bu sürüş otonom sayılmaz. Kör nokta uyarı sistemi, şerit takip uyarısı ve otomatik acil frenleme gibi sistemler bu araçlarda bulunabilir. Ancak bunlar sadece kısa süreli devreye girdiğinden, otonom sürüş kapsamında değerlendirilmez.
Seviye 1 – Sürücü Destek Sistemi
Bu seviyede araç, sürücüye yalnızca belirli durumlarda destek sağlayan sistemler içerir. Bunlar, direksiyon, frenleme veya hızlanma konusunda kısmi yardım sunar. Örnek olarak aracın şerit dışına çıkmasını algılayan otomatik şerit takip sistemi, sürücüsüz park etme özelliği ve öndeki araçla mesafeyi koruyarak hız ayarlayan adaptif hız sabitleyici gösterilebilir.
Seviye 2 – Kısmi Otonom Sürüş
Bu seviyede, ileri sürücü destek sistemleri (ADAS) devreye girer. Araç, belirli alanlarda ve belirli koşullar altında direksiyon, fren ve hızlanmayı kendisi yapabilir. Ancak, sürücünün her zaman kontrolü devralmaya hazır olması gerekir. ADAS sistemleri sürücünün işini kolaylaştırsa da, tamamen bağımsız bir sürüş sunmaz. Bundan dolayı bu seviye “eller serbest” bir sistem olarak kabul edilse de, tam otonom bir sürüş sağlamaz.
Seviye 3 – Koşullu Otonom Sürüş
Seviye 3’te araç tamamen otonom hâle gelir. Yani insan sürücü artık yolcu konumuna geçer. Belirli bölgelerde ve belirli şartlar altında araç, direksiyon, frenleme ve hızlanmayı tamamen kendi başına gerçekleştirir. Bu durumda sürücünün ellerini direksiyondan çekmesi ve yoldan gözünü ayırması mümkün olur.
Ancak araç gerektiğinde sürücünün kontrolü devralmasını isteyebilir. Bu yüzden uyumak veya dikkati tamamen başka bir şeye vermek mümkün olmaz. Seviye 3, Seviye 2’ye göre çok daha gelişmiş sensör ve yapay zekâ teknolojileri gerektirir. Bazı üreticiler bu seviyeye ulaşmış olmasına rağmen, dünya genelinde henüz yasal olarak bu araçların kullanımına izin verilmemekte.
Seviye 4 – Yüksek Düzeyde Otonom Sürüş
Bu seviye büyük ölçüde tam otonom sürüş anlamına gelir. Araç, çoğu durumda insan müdahalesine ihtiyaç duymadan hareket edebilir. Bu seviyede sürücünün uyumasına izin verilir. Ancak tam otonom sürüş yalnızca belirli coğrafi alanlarda (geo-fenced bölgelerde) mümkün olur. Buralarda yüksek çözünürlüklü haritalar kullanılır ve hava koşulları uygun olduğunda sistem aktif hâle gelir.
Araç, Seviye 3’ün aksine sürücünün kontrolü devralmasını talep etmez. Seviye 2 ve Seviye 3’ün aksine, araç yalnızca güvenli olduğu zaman sürücüye kontrolü verir. Seviye 4, ileride sürücüsüz taksilerin yaygınlaşmasını sağlayacak ve araç sahipliğinde büyük değişimlere yol açacak gibi görünüyor.
Seviye 5 – Tam Otonom Sürüş
Seviye 5’te, araç tamamen otomatik hâle gelir ve her türlü yol koşulunda, her hava şartında ve hatta yol olmayan alanlarda bile hareket edebilir. Bu seviyedeki araçlarda direksiyon veya pedallar bulunmaz. Çünkü aracın herhangi bir insan müdahalesine ihtiyacı kalmaz.
Günümüzde Otonom Sürüşün Durumu
Teknoloji hızla geliştiği için SAE, otonom sürüş seviyelerini daha ayrıntılı tanımlamak amacıyla güncellemeler yapmakta. SAE ve Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO), Seviye 0-2’yi “sürücü destek sistemleri”, Seviye 3-5’i ise “otomatik sürüş sistemleri” olarak adlandırıyor. ISO 26262 fonksiyonel güvenlik standartları da bu bağlamda giderek daha fazla önem kazanıyor.
Özetle:
- Seviye 0, 1 ve 2: Araç, sürücü destek sistemleriyle donatılmış olsa da, kontrol tamamen insana ait.
- Seviye 3, 4 ve 5: Araç otonom şekilde hareket edebilir. Seviye 3’te sürücü gerektiğinde müdahale etmek zorunda. Ancak Seviye 4 ve 5’te bu zorunluluk ortadan kalkar.
- Seviye 5’te araç tamamen bağımsız hâle gelir. Bu aşamada sürücü film izleyebilir, oyun oynayabilir veya uyuyabilir. Ancak Seviye 5 araçlarında direksiyon bulunmadığı için “sürüş” tamamen tarihe karışır.
Tam Otonom Sürüş Ne Zaman Gerçekleşecek?
Günümüzde Seviye 2 özelliklerine sahip birçok araç yollarda bulunur. Tesla, GM, Volvo, Mercedes, Audi ve Renault gibi üreticiler; bu teknolojileri aktif olarak sunuyor.
Seviye 3 ise tartışmalı bir konu. Bazı üreticiler bu aşamayı atlayıp doğrudan Seviye 4’e odaklanmakta. Ford, Seviye 3’ün geçiş sürecinin zorluklarına dikkat çekerek bu aşamayı atlamayı tercih etmekte. Ancak Honda, Japonya’da Seviye 3 onayına sahip bir araç sundu.
Tesla, otonom sürüş konusunda en çok bilinen markalardan biri olsa da aracın mevcut “AutoPilot” sistemi yalnızca Seviye 2. Aracın “Tam Otonom Sürüş” olarak adlandırdığı sistem, hâlâ beta aşamasında ve tamamen kullanıma sunulduğunda Seviye 3 olarak değerlendirilecek.
Seviye 3, bazı otoyollarda kullanılabilecek seviyeye gelmiş. İngiltere’nin 2021 yılı sonunda Seviye 3’ü sınırlı hızda (60 km/s) kullanıma açması beklenmekte.
Gelecekte otonom araçların sayısının artmasıyla birlikte, otomotiv sektöründe büyük değişimler yaşanması kaçınılmaz olacak.
